Een ND-filter (ook wel grijsfilter genoemd) zorgt dat er minder licht op je sensor valt. Hierdoor kun je overdag een lange sluitertijd gebruiken om mooie effecten te krijgen met stromend water of wolkenluchten. Maar ND-filters worden ook gebruikt in combinatie met flitsers of voor videografie. Er zijn ND-filters met een vaste waarde en variabele ND-filters. In deze blog bespreken we de voor- en nadelen van beide filters en helpen we je op weg om het juiste filter te kiezen.
Inhoud:
- Wat is een ND-filter?
- Wat kun je met een ND-filter?
- Variabel ND-filter of een vast ND-filter?
- Schroeffilters of filtersysteem?
Wat is een ND-filter?
ND staat voor Neutral Density. Een ND-filter maakt je beeld donkerder en doet verder zo min mogelijk: een goed ND-filter heeft geen noemenswaardige invloed op bijvoorbeeld de kleur of de scherpte van je beeld. Het maakt je beeld dus een stuk donkerder. Hoeveel donkerder je beeld wordt, geven we weer in stops (1 stop staat gelijk aan het verschil tussen ISO 100 en ISO 200 of het verschil tussen 1/10 en 1/20 sluitertijd, of tussen f/2.8 en f/4.0). In Tabel 1 zie je hoeveel stops je beeld donkerder wordt bij het gebruik van een grijsfilter.
| ND-filter | Stops lichtreductie |
| ND2 | 1 |
| ND4 | 2 |
| ND8 | 3 |
| ND16 | 4 |
| ND32 | 5 |
| ND64 | 6 |
| ND128 | 7 |
| ND256 | 8 |
| ND512 | 9 |
| ND1024 (ook wel ND1000 genoemd) | 10 |
Tabel 1
Wat kun je met een ND-filter?
Met een ND-filter kun je foto's maken die technisch anders niet mogelijk waren. Het filter is dan ook niet te vervangen door Photoshop. Dit zijn de belangrijkste effecten die je kunt bereiken.
1. Lange sluitertijden overdag
Als je op klaarlichte dag een sluitertijd van 1 seconde of langer gebruikt, is je foto al snel overbelicht. Ook moet je hiervoor een heel klein diafragma gebruiken, van bijvoorbeeld f/22. En dat is niet ideaal: als je een diafragma van circa f/16 of kleiner gebruikt, krijg je last van diffractie. Daardoor wordt je beeld minder scherp. Daardoor komt een ND-filter goed van pas: door het beeld donkerder te maken, kun je een langere sluitertijd gebruiken. Zo kun je foto's met beweging maken, ook op klaarlichte dag. Hier kun je veel creatieve effecten mee behalen, zoals wolkenluchten en water met beweging.
Hieronder zie je het verschil tussen een korte sluitertijd (1/80) waarbij het water haarscherp is en een lange sluitertijd (60 seconden) waarbij het water helemaal glad is. Uiteraard heb je voor de tweede foto een statief nodig.
Om overdag lange sluitertijden zoals 15 seconden of meer te gebruiken, raden wij het gebruik van een ND1000 filter aan.
Verschil tussen korte en lange sluitertijd
1/80 | f/2.2 | ISO 1000 | zonder ND-filter
60 seconden | f/10 | ISO 100 | met ND-filter
Gebruik van een lange sluitertijd overdag
15 seconden | f/14 | ISO 100 | met ND-filter
1/10 | f/2.5 | ISO 100 | met ND-filter
2. Controle over je scherptediepte bij veel licht
Als je een mooie onscherpe achtergrond wil, gebruik je een groot diafragma van bijvoorbeeld f/1.8. Dat betekent ook dat er veel licht op je sensor valt. Wanneer het zeer zonnig is, kan het lastig worden om je foto goed te belichten: stel je kiest ISO 100 en een sluitertijd van 1/4000, maar je beeld is nog steeds te licht, dan kun je een ND-filter gebruiken. Nu kun je fotograferen met een onscherpe achtergrond, ondanks het felle licht.
Flitslicht
Een ND-filter kan ook nuttig zijn samen met een flitser. Voor veel flitsers geldt dat je een maximale synchronisatiesnelheid van 1/200 hebt. Dat betekent dat je geen sluitertijd van korter dan 1/200 kunt gebruiken. Binnen is dat vaak geen probleem, maar als je op een zonnige dag buiten een invulflits wil gebruiken, is 1/200 eigenlijk een te lange sluitertijd. Je beeld wordt dan al snel overbelicht. Zeker als je een groot diafragma gebruikt. Ook hier is een ND-filter dan de ideale oplossing.
1/4000 | f/2.0 | ISO 100 | met ND-filter
Voor controle over je scherptediepte in combinatie met veel licht raden wij het gebruik van een variabel ND-filter of een ND-filter met een lagere waarde van bijvoorbeeld ND8 aan.
3. Videografie
Voor het maken van video's gebruiken veel beeldmakers de 180-graden regel. Je gebruikt dan een sluitertijd die overeenkomt met twee keer je framerate. Dus als je filmt op 24 fps, gebruik je als sluitertijd (ongeveer) 1/48. En als je filmt op 60 fps gebruik je 1/120. Het nadeel hiervan is dat je minder mogelijkheden hebt om je belichting aan te passen: normaal gebruik je je sluitertijd, diafragma en ISO, maar door deze regel staat je sluitertijd al vast. Wanneer je een opname maakt op een locatie met veel licht, word je dus al snel gedwongen om een klein diafragma te kiezen. En dan verlies je je controle over je scherptediepte. Door een ND-filter te gebruiken krijg je die controle wel degelijk.
Voor videografie raden wij het gebruik van een variabel ND-filter aan
Variabel ND-filter of een vast ND-filter
Je hebt twee soorten ND-filters: variabele ND-filters en vaste ND-filters. Een variabel ND-filter heeft bijvoorbeeld een bereik van ND2 tot ND1000. Door te draaien aan het filter kun je meer of minder licht tegenhouden. Dit effect zie je ook direct op je beeld. Een vast ND-filter heeft gewoon één waarde, bijvoorbeeld ND4, ND64 of ND1000.
Een variabel ND-filter is super makkelijk. Je kunt het voor veel verschillende scenario's inzetten. Deze flexibiliteit is ideaal voor videografie, maar ook als je veel portretten buiten maakt. Het variabele filter maakt dat je zeer nauwkeurig kunt werken. Het nadeel van een variabel ND-filter is dat je het niet goed op de maximale waarden kunt gebruiken. Vaak wordt met een streepje aangegeven tot hoe ver je kunt gaan. Maar als je een ND2 - 1000 filter ook daadwerkelijk op ND1000 wil gebruiken, wordt het beeld niet langer egaal donker. Ook kan het filter dan een sterk kleurzweem geven, zeker wanneer het een minder goed filter is.
Hieronder zie je een Hoya ND1000 vast filter (links) en een Hoya variabel ND-filter (rechts) op de maximale waarde. Bij het variabele ND-filter zie je dat het beeld rechtsbovenin en linksonderin veel lichter is. Daarom raden wij het gebruik van een variabel ND-filter richting de maximale waarden af. Het zal per filter en per situatie verschillen hoe snel je hier last van krijgt, maar als je van plan bent om landschappen te fotograferen met een sluitertijd van 30 seconden, ga dan voor een vast ND-filter.
Fujifilm X-E4 + XF 35mm f/1.4 R
ISO: 80 | Sluitertijd: 8 seconden | Diafragma f/11
Hoya ND1000 filter
Fujifilm X-E4 + XF 35mm f/1.4 R
ISO: 80 | Sluitertijd: 8 seconden | Diafragma f/11
Hoya Variabel ND-filter
Tip
Heb je meerdere lenzen met verschillende diameters? Dan hoef je niet meerdere filters te kopen. Koop simpelweg het filter dat past op je lens met de grootste diameter en gebruik step-up ringen om het filter ook op je andere lenzen in te zetten.
Variabel ND-filter
- + Makkelijk in het gebruik
- + Flexibel inzetbaar
- + Zeer veel controle
- + Ideaal voor videografie
- + Ideaal om een groot diafragma te kunnen gebruiken in combinatie met fel licht of een flitser
- - Prijzig
- - Minder goede resultaten op de maximale waardes
Vast ND-filter
- + Zeer hoge beeldkwaliteit
- + Ideaal om als 'big stopper' te gebruiken (bijv. een ND1000)
- + Betaalbaar
- + Ideaal voor opnames van 30 seconden op klaarlichte dag
- - Minder flexibel
- - Als je veel opties wil, ben je duurder uit, omdat je meerdere filters moet kopen (een ND4, ND64 en ND1000 zijn samen duurder dan een variabel filter)
Schroeffilters of filtersysteem?
Je kunt dus kiezen of je een variabel of een vast ND-filter koopt en of je bijvoorbeeld een ND8 of een ND1000 koopt. Daarnaast kun je ook nog kiezen voor schroeffilters of een filterset. Een schroeffilter draai je gewoon op de lens. Er is geen verschil in kwaliteit: bij zowel schroeffilters als filtersystemen kun je kiezen uit verschillende kwaliteitniveaus. Dat staat los van of het een schroeffilter of een filtersysteem is.
Flexibiliteit
Een filtersysteem bestaat uit een filterhouder. Die plaats je op je lens. Vervolgens kun je losse filters kopen. Dit zijn bijvoorbeeld vierkante filters van 100mm bij 100mm. Deze plaats je in de houder. Je kunt vaak drie of vier filters voor elkaar gebruiken in zo'n filterhouder. De filterhouder plaats je met behulp van een adapterring op je lens. Dit geeft je veel flexibiliteit. Stel je voor dat je een lens hebt met een diameter van 67mm. Je koopt er door de jaren heen verschillende ND-filters en een polarisatiefilter voor. Maar dan koop je een nieuwe lens met een diameter van 82mm. Je filters kun je dan niet langer gebruiken, want die zijn te klein voor je lens. Bij een filtersysteem hoef je dan alleen maar een nieuwe adapterring te kopen en je kunt al je filters op je nieuwe lens plaatsen.
Vignettering
Een schroeffilter kan bij ultra-groothoeklenzen vignettering geven. Om dit te voorkomen, maken sommige fabrikanten gebruik van een extra smalle ring. Maar wanneer je meerdere filters op elkaar stapelt, kun je nog steeds last krijgen van vignettering. Bij filtersystemen heb je hier veel minder snel last van. De filters zijn een stuk groter en je kunt probleemloos meerdere filters op elkaar stapelen.
Grijsverloopfilter
Deze blog gaat over ND-filters, maar als je nu of in de toekomst ook gebruik wil maken van grijsverloopfilters, dan heeft een filtersysteem de voorkeur. Omdat je het grijsverloopfilter omhoog of omlaag wil kunnen schuiven afhankelijk van hoe hoog de horizon in je kader is, raden wij aan om voor een filtersysteem te kiezen. Het is dan veel logischer om te investeren in een filtersysteem met ND-filters en grijsverloopfilters dan om schroef ND-filters te combineren met een systeem voor je grijsverloopfilters.
Filtersysteem
- + Minder snel last van vignettering
- + Goede langetermijn investering
- + Ideaal in combinatie met grijsverloopfilters
- - Prijzig
- - Groter om mee te nemen
Schroeffilter
- + Compact
- + Betaalbaar
- - Minder flexibel inzetbaar
- - Sneller last van vignettering
Conclusie
Probeer dus van tevoren te bedenken wat voor soort foto's je wil maken met je ND-filter, of je in de toekomst verwacht nieuwe lenzen te gaan kopen met een andere diameter en of je naast ND-filters ook andere filters wil kunnen gebruiken. Mocht je toch nog aanvullende vragen hebben, stel ze dan gerust! We helpen je graag verder.